"Tango" Sławomir Mrożek - Analiza i interpretacja

Napisz odpowiedzi na podane pytania:

1. Opisz miejsce akcji dramatu. 

Miejsce akcji zostało przez Mrożka dokładnie opisane w didaskaliach i nie zmienia się przez cały czas trwania dramatu. Jest to inteligencki dom artysty Stomila i jego żony Eleonory. W ich mieszkaniu panuje ogromny bałagan, niesymetrycznie ustawione meble imitują wrażenie, jakby jego mieszkańcy dopiero się wprowadzili, albo mieli zamiar się wyprowadzić. Oprócz nich w pokoju znajduje się wiele niepotrzebnych i dawno nie używanych rzeczy: dziecięcy wózek, katafalk, suknia ślubna, buty, bryczesy, klatka na ptaki itp. Wszystko jest zakurzone i niechlujne. W trzecim akcie dramatu Mrożka, nie zmienia się pomieszczenie, a jego wygląd. Panujący tam niegdyś bałagan zostaje uprzątnięty, tym samym ukazując piękny, klasyczny salon mieszczański sprzed półwiecza.


2. Kto należy do Mrożkowej rodziny i jakie reprezentuje pokolenie? Czy w rodzinie występują konflikty międzypokoleniowe? Kto do rodziny nie należy i czym się odróżnia?
 
Mrożek w swoim dramacie ukazuje trzypokoleniową rodzinę inteligencką na tle, której wyróżnia się Edek, którego pobyt w domu Stomilów nie został  czytelnikowi w żaden sposób wyjaśniony.
Eugeniusz i Eugenia to pokolenie dziadków, przyjmujące postawę konformistów, a cechuje ich zdziecinnienie, tchórzostwo wobec dzieci i wnuków, oraz młodzieńcze zachowanie, przejawiane w sposobie bycia i ubiorze.
Do pokolenia rodziców należy Stomil i Eleonora, którzy w młodości zbuntowali się przeciw normom i konwenansom, co przekłada się na ich obecne życie. Eleonora żyje w sposób amorlany, a Stomil swoje zainteresowanie poświęca wyłącznie eksperymentom artystycznym. Postawa małżonków zostaje posunięta do granic absurdu, gdzie nie obowiązują ich żadne zasady obyczajowo-moralne i konwenanse, jednym słowem wszystko jest dozwolone, co przyczynia się do powstania konfliktu pokoleniowego.
Trzecie pokolenie: dzieci w dramacie reprezentuje Artur. Student filozofii i medycyny. Nie zgadzając się na panujący w rodzinie chaos, postanawia przywrócić zburzony przez rodziców porządek. Młodzieniec uważa, że rodzice pozbawili go możliwości buntu, ich postawa odebrała mu prawo do niezgody, od wieków przysługujące młodym."(… Buntować się przeciwko wam? A kto wy jesteście? Bezkształtna masa, amorficzny stwór, zatomizowany świat, tłum bez formy i konstrukcji. Waszego świata już nie można nawet rozsadzić. Sam się rozlazł (….)"Na tle Mrożkowej rodziny odróżnia się wcześniej wspomniany Edek. Jest to postać, która jako jedyna reprezentuję inną klasę społeczną. Nie wiadomo skąd się wziął w tym inteligenckim domu, aczkolwiek wszyscy za wyjątkiem Artura, go lubią i podziwiają jego naturalność i autentyczność. Biorąc przy tym jego prymitywizm i chamstwo za prostotę.

3. Co jest najbardziej charakterystyczną cechą rodziny? 
 Najbardziej charakterystyczną cechą rodziny jest szeroko pojęta wolność i nowoczesność, przejawiająca się w sposobie prowadzenia domu oraz w nieadekwatnym do sytuacji ubiorze i zachowaniu.
 Każdy z mieszkańców domu robi to na co aktualnie ma ochotę, nie zastanawiając się nad tym czy jest to potrzebne i dobre. 


4. Jak objawia się awangardowa nowoczesność rodziny?Awangardowa nowoczesność rodziny przejawia się w ich ubiorze, zachowaniu oraz braku dbania o otoczenie. W ten sposób zastajemy Mrożkową rodzinę w środku bałaganu panującego w salonie. Najstarsze pokolenie rodziny pozuje na nastolatków: babcia nosi trampki, a jej brat szorty. Oddając się z pełnym zapałem grze w karty, urozmaiconej ordynarnymi powiedzonkami zasłyszanymi od Edka. Rodzice Artura od młodzieńczych lat walczyli z wszelkimi zasadami i normami. Eleonora ubrana w dziecięcy pajacyk wyznaje zasadę wolności we wszystkich dziedzinach życia,  swoją postawą propaguje przede wszystkim swobodę seksualną np. poprzez jawne zdradzanie swojego męża z Edkiem. Nie stanowi ona uosobienia kobiety matki i żony w tradycyjnym znaczeniu tego pojęcia. Eleonora jest przedstawicielką tzw. "kobiet wyzwolonych". Jej mąż Stomil, chodzący w rozpiętej piżamie od niepamiętnych czasów jest przedstawicielem awangardowych artystów, jednakże jego postawa i wygląd jego otoczenia (wszech panujący bałagan) nie ma nic wspólnego z tzw. "nieładem artystycznym". Eksperymenty artystyczne, którym oddaje się z pełnym zaangażowaniem dowodzą jego infantylności.  Żadne z tych dwóch pokoleń nie spełnia swojej roli wobec najmłodszego pokolenia, którego przedstawicielem jest Artur. Babcia i Wuj, przestali dbać o tradycje czy też więzy rodzinne, natomiast Stomil i Eleonora nie pełnią funkcji wychowawczej wobec syna, jak przystało na rodziców.  Ponadto nikt z nich nie przejmuję się ich najbliższym otoczeniem. Nie dbają o porządek, ani o zakupy,  brak cukry czy kawy, nie robi na nikim wrażenia. 


5. Jaki jest stan ducha rodziny?
 Rodzina Stomilów ogarnięta jest marazmem, apatią i dezintegracją. Między członkami rodziny na próżno szukać łączących ich więzów emocjonalnych, czego najlepszym przykładem jest śmierć Babci i Artura, które nie wywołują żadnych emocji. Tych ludzi poza więzami krwi nic nie łączy, nie ma wspólnych posiłków, które by ich mogły integrować, za to jest wszechobecna obojętność. Eleonora jawnie zdradza Stomila, który wydaje się w ogóle nieporuszony tym faktem. Śmierć ich jedynego syna Artura, przynosi w pewnym sensie ulgę. Odetchnął wujek, którego Artur chciał zabić. Odetchnął Stomil mówiąc: "Wybaczcie mu, bo nie był szczęśliwy.". Odetchnęła cała rodzina, w której Artur chciał zaprowadzić dawny ład i porządek, od teraz mogli powrócić do trybu życia, w którym dominuje swoboda i wolność. 

 6. Scharakteryzuj Alę.
 Ala jest najmłodszą bohaterką "Tanga", będąca zarówno kuzynką, jak i narzeczoną Artura.
Swoją postawą życiową naśladuje rodziców swojego narzeczonego. Tak samo jak Eleonora, Ala propaguje swobodę seksualną zdradzając swego narzeczonego przed ślubem z kochankiem swojej ciotki.
Z rozmowy, którą prowadzi z Arturem można wyczytać, iż jest również osobą wyzbytą konwenansów oraz cyniczną. Na otaczającą rzeczywistość patrzy przez pryzmat swojej kobiecości, chce być też kochana, jednak brak potwierdzenia uczuć ze strony Artura odbiera, jako swoisty cios w jej kobiecość, dlatego też zgadza się na ślub, który w jej mniemaniu ma wszystko odmienić. Przed samym ślubem przekonana o tym, że Artur żeni się z nią jednak dla formy, a nie uczucia, chce wzbudzić w nim zazdrość mówiąc, iż zdradziła go z Edkiem, co kończy się upadkiem idei oraz samego bohatera. Śmiało można powiedzieć, iż jest osobą o wąskich horyzontach, o czym świadczy płytkość jej wypowiedzi oraz pozorna fascynacja wszystkim, co szokujące.

 7. Wyjaśnij, jakie staje się życie w świecie całkowicie wyzwolonym od konwencji. Dlaczego ożywa tęsknota za światem, w którym tańczenie tanga było aktem odwagi?

 W świecie całkowicie wyzwolonym od konwencji, panuje totalny chaos. Niemoralne zachowania nie są uważane za niestosowane i nie wzbudzają wśród bohaterów żadnych emocji. Wszech panująca swobodna i wolność stają się swoistym więzieniem. Skoro nie ma żadnych ograniczeń to brak też możliwości wyboru, który uchodzi za przejaw prawdziwej wolności. Tango dla Stomila i Eleonory w młodości, było przejawem wolności,wyzwolenia i buntu, tym samym ucieczki od mieszczańskich konwenansów. Ożywająca tęsknota za światem, w którym tańczenie tanga było aktem odwagi, oznacza, iż bohaterowie znaleźli się w potrzasku. Brak konwencji, który miał im dać pełną wolność, stał się dla nich więzieniem. Stworzyli świat, w którym pozostaje bunt przeciw braku norm i zasad - młode pokolenie nie ma przed czym się buntować.


8. Wyjaśnij, jakie są konsekwencje absolutnej wolności dla życia jednostki, rodziny, społeczeństwa.
  Absolutna wolność pociąga za sobą wiele konsekwencji. W życiu jednostki objawia się przede wszystkim samotnością. Artur chcąc w miejsce chaosu wprowadzić dawny ład nie znajduje prawdziwego sojusznika swoich idei. Pomimo początkowego wsparcia ze strony Eugeniusza, bohater walczy sam ze światem pozbawionym konwencji. W życiu rodziny wolność prowadzi do jej rozpadu. Totalna wolność dezintegruje rodzinę, niszcząc między członkami więzi emocjonalne. Gdy umiera Artur, żaden członek rodziny nie wydaje się tym przejęty. Natomiast całkowita wolność w społeczeństwie prowadzi do jego rozpadu, tym samym nieistnienia, ponieważ nie można tworzyć państwa, ani żadnej grupy zorganizowanej bez z góry nałożonych zasad i norm określających ich funkcjonowanie.

9. Czego chce Artur. W jakim sensie jest rodzinnym wyrodkiem, jakie ma cechy przywódcze, jakie podejmuje działania i co osiąga? Dlaczego chce zostać mężem Ali?
  Artur pragnie przywrócić w domu ład i harmonię. Wyzbyć się chaosu i nowoczesności na rzecz dawnych zwyczajów i tradycji.
Jego idea czyni go rodzinnym wyrodkiem, nikt poza Arturem, nie pragnie powrotu do dawnej formy i hierarchii wartości. Jako jedyny krytykuje panującą w domu wolność i swobodę, nie przystając na modną wśród członków rodziny nowoczesność. Za wszelką cenę chce przywrócić porządek w swojej rodzinie, co czyni z niego buntownika. Swój cel osiąga poprzez zapał i siłę. Zastraszając rodzinę rewolwerem każe ubrać im odświętne stroje, stanąć do ślubnego zdjęcia oraz zmusza Eugenię do udzielenia błogosławieństwa młodej parze.
Tradycyjny ślub zgodny z dawnymi konwencjami, stanowi dla Artura światełko w tunelu na drodze do przywrócenia ówczesnego ładu i harmonii to dlatego chcę zostać mężem, a nie kochankiem Ali. Rodzinne zdjęcie, stanowi pierwsze kroki w procesie uzdrawiania relacji rodzinnych oraz ich ogólnej integracji jej członków.

10. Czego brakuje Arturowi, jako przywódcy? Dlaczego w końcu zrezygnował ze ślubu z Alą? Co zdołał przywrócić, a czego zabrakło? 
Arturowi, jako przywódcy brakuje przede wszystkim zdeterminowania i konsekwentnego dążenia do celu. Po usłyszeniu od Ali o zdradzie, okazał się człowiekiem impulsywnym, działającym pod wpływem emocji. Pod maską bezwzględnego przywódcy starał się ukryć swoją wrażliwość i słabość. Artur ostatecznie rezygnuje ze ślubu z Alą, gdyż dochodzi do przekonania, iż Gombrowiczowska forma nie jest w stanie zbawić świata. Forma sama w sobie jest pusta, nie jest w stanie przywrócić zburzonych relacji w rodzinie czy też zaniechanych tradycji. Jedyną szansą na przywrócenie porządku w rodzinie jest idea, której Artur de facto nie potrafi odnaleźć. Poprzez swoje działanie zdołał przywrócić tymczasowy porządek, który okazał się pustą formą. Po jego śmierci, członkowie rodziny wracają do wcześniejszego stanu rzeczy. W ostatecznym rozrachunku zabrakło przede wszystkim idei, która mogła, by uzdrowić ich świat.

11. Jakie cechy ma Edek? Co to znaczy, że Edek "siedzi jak samo siedzenie"? Co dało mu siłę?

 Edek jest człowiekiem prymitywnym, którego prostota i chamstwo jest odbierane wśród zachwyconych nim mieszkańców domu za przejaw naturalności i autentyczności. W każdej sytuacji prawidłowo odgrywa swoją rolę, czy to jako jeden z graczy w karty, czy też lokaj. W dwóch pierwszych aktach posługuje się dość ordynarnym słownictwem zwłaszcza podczas gry w karty. W trzecim akcie, gdy wciela się w rolę lokaja posługuje się komunałami, gdyż sam nic nie jest w stanie wymyślić, do czego przyznaje się z dumą. Jego prymitywizm ujawnia się już przy pierwszym spotkaniu z Arturem, kiedy książkę do anatomii traktuje jak pismo pornograficzne lun gdy używa szczoteczki do zębów do czyszczenia butów.
Określenie "siedzi jak samo siedzenie" , wskazuje na jego prostotę i bezpośredniość. Pozycję i władzę dała mu siła fizyczna i strach mieszkańców domu. Siłą napędową jego działania był atak Artura. Edek, jako człowiek prymitywny był pozbawiony skrupułów moralnych, więc nie rozważał żadnego "za", ani "przeciw", po prostu działał. Na końcu wykorzystał śmierć Artura, by przejąć władzę nad domem. "A dlaczegóż by nie? Widzieliście, jaki mam cios. Ale nie bójcie się, byle
cicho siedzieć, nie podskakiwać, uważać, co mówię, a będzie wam ze mną dobrze,
zobaczycie. Ja jestem swój chłop. I pożartować mogę, i zabawić się lubię. Tylko
posłuch musi być."

12. Czego zapragnął, kiedy już zapanował nad rodziną Stomilów? Dlaczego włożył marynarkę Artura i wybrał do tanga, dostojnego Eugeniusza? Wyjaśnij, jak rozumiesz symbolikę finałowego tańca bohaterów.

 Po zapanowaniu nad rodziną Stomilów, Edek oczekuje od nich całkowitego posłuszeństwa.  Jego postać wśród domowników wzbudza strach i respekt, dlatego też nikt z nich się nie buntuje, gdy Edek mówi "[...]posłuch musi być.".  Włożenie przez Edka marynarki Artura, stanowi symbol przejęcia władzy. Upadek młodego inteligenta dał szanse Edkowi na przejęcie władzy za pomocą siły i strachu. Do tańca został wybrany Eugeniusz, gdyż jest jedynym przedstawicielem najstarszej inteligencji. Symbolika tego tańca może zostać odczytana na dwa sposoby, jako powolny  rozwój społeczeństwa, które zupełnie jak kroki w tangu, idzie raz do przodu, a raz się cofa. Finałowy taniec może również oznaczać przewagę siły nad inteligencją, ponieważ w tangu nie prowadzi wuj, a Edek, będący uosobieniem siły.

13. Wyjaśnij, co w Arturze jest z bohatera romantycznego? 
 Artur tak samo jak romantyczni bohaterowie buntuje się przeciw zastanej rzeczywistości. Podejmuje samotną walkę o jej zmianę i całkowicie się jej poświęca. Konrad, Kordian czy też Artur, mają za sobą nieszczęśliwą miłość, która ostatecznie ich uczucie do kobiety zamienia w patriotyzm, a w przypadku Artura w postawę prospołeczną czy też prorodzinną. Samotne próby odnowy tradycji i poszukiwania nowej idei, która uzdrowiłaby ich świat z góry skazane są  na klęskę, ponieważ nikt z pozostałych bohaterów nie rozumie i nie popiera starań Artura.   Tak, więc Artur posiada wiele cech bohatera romantycznego m.in. Indywidualizm, prometeizm, samotność, wrażliwość oraz wzniosła idea władzy, Artur, chcąc panować nad życiem i śmiercią, żąda niczym Konrad w "Wielkiej Improwizacji" "rządu dusz".
 
 14. Co w "Tangu" jest z Wyspiańskiego? Jak uzasadniłbyś stwierdzenie, że jest to współczesne polskie Wesele?
  Motywem łączącym "Tango" Mrożka z "Weselem" Wyspiańskiego jest motyw ślubu. W obu tych utworach, ślub miał stanowić moment odmiany, odnowy. W "Weselu" był symbolem zjednoczenia narodu, dwóch wrogo nastawionych do siebie klas społecznych, a w "Tangu", symbolem przemian rodzinnych to właśnie podczas ślubu Artura z Alą, rodzina miała powrócić do dawnych tradycji i zachowań. Zafascynowanie mieszkańców domu Edkiem, przynosi na myśl postawę chłopomanii znanej z "Wesela" Wyspiańskiego. Pobyt Edka w domu inteligenckim jest swoistym awansem społecznym. Najważniejszym i najbardziej uwydatnionym nawiązaniem do dzieła Wyspiańskiego jest scena finałowa. Oba te dramaty kończą się motywem tańca. U Wyspiańskiego "chocholi taniec", oznacza uśpienie narodu, niegotowego jeszcze na wprowadzenie zamierzanych zmian, natomiast u Mrożka, symbolizuje przede wszystkim zwycięstwo siły nad inteligencją. Obaj Ci autorzy krytykują inteligencje, która okazała się niedojrzała i nieodpowiedzialna w swoim postępowaniu. Mająca władze inteligencja oddaje ją w ręce prymitywnych chłopów, którzy nie są stworzenie do jej pełnienia. 


15. Sztukę finalizuje śmierć Artura - jak w tragedii. Dlaczego jednak nie czyni tragedii w rodzinie Stomila? (Tragedii, jako gatunku i tragedii, jako dramatu rodzinnego)
  Finałowym wydarzeniem utworu jest śmierć Artura wraz, z którą umierają jego wszystkie idee. Nie stanowi ona dramatu rodzinnego, gdyż więzy emocjonalne tej rodziny uległy całkowitemu rozpadowi w skutek panującej tam wolności i swobody. Śmierć, jedynego syna Artura, przynosi w pewnym sensie ulgę. Stomil wraz z żoną, Alą i wujem Eugeniuszem, będzie mógł powrócić do dawnego trybu życia. Śmierć Artura nie stanowi też, tragedii, jako gatunku. Jest ona czystą groteską, gdyż umiera on w imię zazdrości, a nie wielkiej idei. To właśnie jego wrażliwość i emocjonalność przyczyniają się do klęski, a nie jak w przypadku bohaterów antycznych - przeznaczenie. Artur mógł w łatwy sposób uniknąć śmierci, gdyż nie wisiało nad nim fatum. Zawiodła go własna natura. Ponadto utwór nie spełnia swojej podstawowej cechy, jaką jest Katharsis, czyli oczyszczenie. Nie wzbudza on w czytelniku trwogi czy też  litości.