Tadeusz Borowski "Dzień na Harmenzach"

 1. Określ usytuowanie narratora w świecie przedstawionym w opowiadaniu "Dzień na Harmenzach"
2. Czy narrator komentuje swoje czyny i swój stan psychiczny?
3. Jakie dwa podstawowe czynniki determinują postępowanie więźniów?



1. W opowiadaniach Borowskiego rolę narratora odgrywa ich bohater - Tadek.
W "Dniu na Harmenzach" opisuje on dzień pracy więźniów i hierarchie panującą w obozie.
Większość dnia więźniowie spędzają poza obozem pracując przy torach kolejowych, niedaleko miejsca, w którym znajdują się kości spalonych w krematorium. Ciężka praca i upał sprawia, że więźniowie są wycieńczeni, przypominają "żywe trupy".  Pracują ponad siły, a ich jedynym ratunkiem od całkowitego wyeksploatowania się  jest udawanie pracy tak jak czyni to Tadek - narrator i bohater opowiadań.
Nikt nie docenia ich zaangażowania w pracy, czego przykładem jest los Janka, a wszyscy niesprawni, słabi trafiają do krematoriów, dlatego trzeba jak najdłużej zachowywać pozory sprawności fizycznej i psychicznej. Więźniowie są często bici bez powodu, a nawet zabijani. Przejście na drugą stronę rowu grozi śmiercią, za którą Post dostaje w nagrodę 3 dni wolnego i 5 marek.
Tortury jakim są poddawani więźniowie to np. głodzenie, kiedy to nie otrzymują dostatecznej porcji jedzenia, którą zazwyczaj stanowi zupa z pokrzyw. Narrator opowiadania znajduję się w grupie tzw. "więźniów uprzywilejowanych", dzięki temu jego praca jest lżejsza i mniej wymagająca. Dostaje on dwie porcje jedzenia bogatego w mięso oraz otrzymuje paczki z żywnością nadesłane z domu. Posiada on "przywilej" handlowania z strażnikami i innymi więźniami, jest on postawiony wyżej w hierarchii obozowego życia niż np. grecy niezdolni do zlagrowania, gdyż główną barierą okazał się język.
Haneczka na początku opowiadania mówi, że Tadek był kiedyś uczciwy, a on sam stwierdza, że był wtedy też niezaradny. Życie w obozie wypacza taki podział jak "uczciwy" i "nieuczciwy" zamieniając go na "zaradny" i "niezaradny". O tym, kto jest zaradny decyduje sposób "ustawienia się" w obozowej hierarchii, bo "[...]kto ma żarcie w obozie, ten ma siłę" (cyt. z opowiadania "Proszę państwa do gazu") 

2. Narrator w opowiadaniach Borowskiego (za wyjątkiem opowiadania " U nas w Auschwitzu..."), posługuje się narracją behawiorystyczną, w której nie występuję opis sfery duchowej. Taki zabieg ma na celu dodanie realizmu opowiadaniom. Więźniowie w obozach byli traktowani instrumentalnie, niczym przedmioty. Jak wiadomo przedmiot jest pozbawiony duszy, więc nie rozmyśla, nie ocenia, nie czuje. Jego świadomość jest nijaka, znacznie ograniczona i dzięki tej narracji jesteśmy w stanie w pełni zrozumieć dramatyzm i normalność życia więźniów. Normalność, bo do życia w obozie można było się przyzwyczaić i przeżyć. Borowski ten sposób narracji zapożyczył od Hemingwaya, który wykorzystał go jako pierwszy.

3. Postępowanie więźniów determinuje głód i wola przeżycia, strach. W opowiadaniu jest mowa o Bekerze, który skazał na śmierć swojego syna za kradzież jedzenia, przy tym idealnie definiując głód:  "Głód jest wtedy prawdziwy, gdy człowiek patrzy na drugiego człowieka jako na obiekt do zjedzenia"
W inny opowiadaniu z kolei jest jasno zdefiniowane pojęci siły obozowej: "[...]kto ma żarcie w obozie, ten ma siłę. Więźniowie handlują rzeczami w zamian za jedzenie, które umożliwia im przetrwanie kolejnych dni życia w obozie. Drugim czynnikiem determinującym życie w obozie jest wola przetrwania i strach. Więźniowie boją się, że na "wybiórce" przyjdzie kolej na nich, nie ma współczucia tylko radość, gdy podczas selekcji gazowej trafia na ich sąsiada, a im pozostaje kolejny dzień życia. Ludzie się boją i w strachu porzucają cechy świadczące o ich człowieczeństwie. W obozie nie ma solidarność u każdego z więźniów zbyt silnie rozwinął się instynkt przetrwania (nawet kosztem innych), by myśleć, o tym w jaki sposób przetrwać razem.