"Trans-Atlantyk" Witold Gombrowicz - opracowanie

Opracowanie "Trans-Atlantyk" W. Gombrowicza, zawierające: 

Geneza utworu:

Przed rozpoczęciem II WŚ, Gombrowicz popłynął do Argentyny, gdzie spędził
ponad 20 lat swojego życia. „Trans-Atlantyk” został osnuty na kanwie wspomnień
pisarza z pierwszych dni pobytu na nowym kontynencie.

Znaczenie utworu:

Utwór stanowi gorzką rozprawę z polskim patriotyzmem i skostnieniem tradycji
narodowej.

Gatunek literacki:

Powieść stylizowana na gawędę szlachecką.(Utwór pisany prozą. Występuje
w nim kilka wątków fabularnych. Język utworu stanowi parodię języka gawędy
szlacheckiej)

Czas i miejsce akcji:

Akcja rozgrywa się na przełomie sierpnia i września 1939 r. Tuż przed i tuż
po wybuchu II WŚ, w Buenos Aires i jego okolicach (ulice miast, siedziba
poselstwa polskiego, zamiejska posiadłość Gonzala).

Symbole i słowa klucze:
 

Synczyzna – przeciwieństwo i alternatywa dla ojczyzny. Pojęcie to zawiera w sobie odrzucenie tradycyjnych wartości oraz zmianę stosunków człowieka do własnej
ojczyzny – uzyskanie wobec niej dystansu i duchowej niezależności. „Synczyzna”
to także młodość, naturalność i witalność, wyzwolenie z krępujących więzów
skostniałej tradycji i służby narodowi.

Ostroga – metafora uzależnienia jednostki od zbiorowości i związanych z tym
ograniczeń.

Klękanie – ciągłe klękanie jest symbolem czci i oddania dla ojczyzny.
Bohater powieści  klęka (lub nie klęka, ale czuje wewnętrzny przymus klęknięcia),
gdy mowa o wielkości narodu polskiego, albo jego „świętościach”.

Buch-bach – pozasłowny język młodych, porozumienie między młodymi chłopcami,
którzy, czy to w Polsce, czy to w Argentynie, okazują się tacy sami: najlepiej
odnajdują sięw beztroskim świecie zabaw i gier. „Buch-bach” odwołuje się do prostoty
i naturalnościcharakterystycznej dla młodości, która fascynowała Gombrowicza
(zarówno bohatera jak i pisarza).W młodości kryje się też jednak niebezpieczeństwo –
Ignac z Horacjem – tworzą zgrany duet, będąc bezmyślnymi w tym, co robią
i zależnymi od siebie (powszechny mechanizm psychologiczny – dla młodych
najważniejsza jest opinia rówieśników i przynależność do grupy), co Gonzo próbuje
wykorzystać do swoich zbrodniczych celów.

Śmiech – element rozładowujący napięcie, ratujący z sytuacji bez wyjścia.

Konstrukcja narratora:

Pisarz łączy ze sobą trzy konstrukcje osobowe - bohatera, narratora i autora dzieła.
Zabieg ten jest dość oryginalny, choć mający miejsce w poprzednich epokach
np. w "Boskiej Komedii Dantego". Narracja prowadzona w "Trans-Atlantyku"
jest subiektywna, przedstawiająca przemyślenia i stanowisko samego autora
powieści, który wzbogacił głównego bohatera w elementy własnej biografii.
Należy jednak pamiętać, iż nie można całkowicie utożsamić bohatera czy też
narratora z autorem dzieła. Umieszczenie autora w rzeczywistości fabularnej
jest pewną grą z czytelnikiem i przemyślanym zabiegiem literackim.

Problematyka i główne przesłanie utworu: 
Gombrowicz poprzez swoją powieść pragnie dokonać rewolucji w myśleniu
Polaków jak i wszystkich ludzi. Przeciwstawiając ojczyźnie synczyznę, zwraca uwagę na wartość
ludzkiej indywidualności, która nie może być tłumiona. Obnaża polskie poczucie niższości
i jednoczesne pragnienie narodowej wielkości. Wyśmiewa ślepy kult Mickiewicza,
Chopina czy Kopernika. Według niego czytelnik powinien swoją wartość upatrywać
w sobie samym i nie starał się leczyć własnych kompleksów sukcesami rodaków:
„Uzyskać – to najważniejsze – swobodę wobec formy polskiej, będąc Polakiem
być jednak kimś obszerniejszym i wyższym od Polaka”. Temu celowi służy również
zestawienie człowieka „starej daty”, polskiego żołnierza (Major Tomasz) wierzącego
w narodowe ideały, z jego skrajnym przeciwieństwem, Gonzem – latynoskim
homoseksualistą, dla którego ojczyzna i honor nie stanowią żadnej wartości.
Kolejny problem obecny w powieści stanowi parodia polskiej tradycji.
Pisarz w groteskowy sposób pokazuje ślepe przywiązanie Polaków do swoich
zwyczajów. W powieści zostają sparodiowane trzy polskie obyczaje, niepasujące do
zwyczajów Ameryki: polowanie bez zwierzyny, pojedynek bez kul oraz kulig bez śniegu,
gdyż ma on miejsce latem, w środku wielkiego miasta.
„Trans-Atlantyk” stanowi, zatem prześmiewczy i groteskowy obraz polskiej
emigracji, a zarazem wszystkich Polaków. Autor ukazuje małostkowość,
skłonność do kłótni, egoizm i głupotę swoich rodaków oraz pustkę głoszonych przez
nich wzniosłych frazesów o charakterze politycznym. Utwór stanowi również zapis
pierwszych dni pobytu Witolda Gombrowicza w Argentynie,  pomimo zdecydowanej
przewagi elementów fikcyjnych.

Budowa utworu, styl, język i środki artystyczne:

Powieść jest stylizowana na gawędę szlachecką. Jej język jest ekspresywny,
zbliżony do języka mówionego(autor nie zwraca uwagi na normy gramatyczne
i ortograficzne). W powieści występują liczne archaizmy, ponadto powieść jest
wypełniona polskimi przysłowiami i powiedzeniami. Autor wplata również fragmenty
popularnych polskich piosenek i przyśpiewek ludowych, co służy ukazaniu charakteru
polskiej tradycji. Gombrowicz stosuje również zabiegi fonetyczne, stylizowane na mowę

 gwarową np. „lepi” zamiast „lepiej”, „śmiszna” zamiast „śmieszna”. Używanie takich form
ma wskazywać na ludowe pochodzenie emigracji (wyjazd „za chlebem”).

Słowa, na które autor chce zwrócić szczególną uwagę, pisane są dużą literą, nawet jeśli
występują w środku zdania. Zaś wzmocnieniu ekspresji służą liczne powtórzenia.

W powieści występuje wiele metafor np. użycie powszechnej metafory ojczyzny jako
okrętu(w powieści Gombrowicza, bohater opuszczając odpływający statek, opuszcza
zarazem ojczyznę), a także oryginalne metafory stworzone przez samego autora
(np. „[…] ciężka góro moja na pustce drogi mojej[..]”)