Powtórka przed maturą cz.3 - co warto wiedzieć poziom podstawowy i rozszerzony - LEKTURY

Powtórka przed maturą cz. 3 "Pozytywizm", czyli co warto wiedzieć i jak się załapać na walor zarówno na podstawie jak i na rozszerzeniu ;)

  Fiodor Dostojewski – „Zbrodnia i kara” 

„Zbrodnia i kara” jest to powieść pozytywistyczna napisana w 1866 roku po powrocie Dostojewskiego z katorgi. Inspiracją do napisania „Zbrodni i kary” był pobyt na Syberii oraz przeczytany tam utwór Puszkina pt, „Cyganie”. Bohater Dostojewskiego tak samo jak bohater Puszkina popełnia zbrodnię, ale nie może udźwignąć jej ciężaru, co stanowiło dla niego największą karę za popełniony czyn. Innym źródłem inspiracji było śledzenie w prasie wzmianek o zbrodniach i zbrodniarzach, którzy uważali się za jednostki „wybitne”. Powieść psychologiczna Dostojewskiego uchodzi za arcydzieło klasy światowej, w której autor podejmuje temat zła, kary, zbrodni, odkupienia, a także filozoficzne i egzystencjalne.

Bolesław Prus – „Kamizelka” 

„Bolesław Prus” to pseudonim artystyczny Aleksandra Głowackiego. Jego pozytywistyczna nowelka pt. „Kamizelka” została wydana w 1885 roku w zbiorze wraz z innymi nowelami pt. „Szkice i obrazki”. Akcja nowelki toczy się w II poł. XIX w. w Warszawie.

Eliza Orzeszkowa – „Nad Niemnem”   

Utwór Orzeszkowej pt. „Nad Niemnem” został wydany w 1888 roku i należy do dorobku epoki pozytywistycznej. Dzieło te jest powieścią realistyczną zawierającą elementy epopei szlacheckiej, które ukazuje sposób myślenia i idee, którymi kierowali się ludzie w II połowie XIX wieku. Przedstawia również konflikt między programem pozytywistycznym, a wciąż obecnymi w ludzkiej świadomości ideałami romantycznymi.

Maria Konopnicka – „Mendel Gdański” 

 „Mendel Gdański” Konopnickiej jest nowelką pozytywistyczną napisaną przez autorkę w 1890 roku i stanowi jej reakcję na ataki wobec narodu żydowskiego, do których doszło w Polsce m.in. pogrom warszawski w 1881 roku. Autorka w swoim dziele potępia antysemityzm kreując pozytywnego bohatera pochodzenia żydowskiego, by ukazać niesprawiedliwość stereotypów myśleniowych na temat tego narodu.

Henryk Sienkiewicz – „Potop"

„Potop” jest to druga część trylogii Sienkiewicza, w które tło historyczne stanowi najazd Szwedów na Polskę w XVII wieku. Utwór ukazał się w 1886 r. w epoce pozytywizmu i jest to powieść historyczna. Na powstanie utworu wpływ miały tradycje patriotyczne rodziny Sienkiewicza (np. ojciec brał udział w powstaniu listopadowym, a pradziadek w był konfederatem barskim) oraz zainteresowanie pisarza historią i literaturą XVII wieku. Sam autor jasno określił cel napisania utworu, zamykając cykl powieściowy słowami: „ku pokrzepieniu serc”.

Bolesław Prus – „Lalka”

„Bolesław Prus” to pseudonim artystyczny Aleksandra Głowackiego. „Lalka” to pochodząca z pozytywizmu powieść realizmu krytycznego, która została opublikowana w 1890 roku. Początkowo utwór miał nosić tytuł „Trzy pokolenia”, ale po przeczytaniu w prasie o rzeczywistym procesie o kradzież lalki w Wiedniu, pisarz postanowił zmienić tytuł.  Autor w swoim dziele odtwarza świat i środowisko w sposób realistyczny, ukazuje polskie społeczeństwo, a zwłaszcza polskich idealistów w obliczu degrengolady. W utworze odnaleźć można wzmianki na temat powstania styczniowego, Wiosny Ludów, powstania styczniowego, a także epoki napoleońskiej.


Eliza Orzeszkowa – „Gloria Victis”„Gloria victis” jest to pozytywistyczna nowelka, pochodząca ze zbioru o tym samym tytule wydanym w 1910 roku. Sam utwór powstał w dwudziestą piątą rocznicę powstania styczniowego i oparty jest na przeżyciach i refleksjach autorki związanych ze zrywem narodowowyzwoleńczym, który odegrał znaczącą rolę w jej życiu. Utwór stanowi hołd dla powstańców – bohaterów, którzy oddali własne życie za ojczyne. Orzeszkowa dokonuje w swoim dziele gloryfikacji historycznego wydarzenia.


Pozytywizm:
ramy epoki – od 1863 (powstanie styczniowe) do 1890  (wydanie „Lalki”)
Co:    UŻYTECZNOŚĆ     POSTĘP         REALIZM
Hasła epoki: „praca organiczna”, „praca u podstaw”